Bảo vệ và phát triển kiến vàng trong vườn cây ăn trái

Bảo vệ và phát triển kiến vàng trong vườn cây ăn trái

Nuôi kiến vàng trong vườn cây ăn trái là một biện pháp sinh học có hiệu quả cao, ít tốn kém và đặc biệt là không gây ô nhiễm môi trường, phù hợp với xu hướng sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững. Nhờ công dụng của kiến vàng trong việc phòng trừ các loại sâu hại trên cây ăn trái mà đem lại hiệu quả cao trong canh tác cho nông dân và hạn chế được việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

1/ Kiến vàng

Kiến vàng có tên khoa học là Oecophylla smaragdina, thuộc bộ cánh màng hymenoptera, họ formicidae, có màu vàng nhạt. Chúng làm tổ trên cây bằng cách dùng tơ do ấu trùng của chúng tạo ra để cuộn các lá với nhau.

Kiến vàng từ lâu đã được xếp vào hàng thiên địch lợi hại của ruộng vườn, chúng có khả năng khống chế và tiêu diệt nhiều loại côn trùng gây hại cho cây trồng. Chúng sống theo bầy đàn, trong tổ kiến vàng thường bao gồm kiến thợ lớn, kiến thợ nhỏ, kiến đực và kiến chúa. Kiến vàng hiện diện quanh năm trong vườn cây ăn trái với mật độ rất lớn, tuy nhiên số lượng có sự biến động qua các tháng trong năm, tổ kiến vàng xuất hiện nhiều nhất vào đầu mùa mưa.

2/ Những lợi ích mà kiến vàng mang lại cho vườn cây ăn trái

Theo nhiều nhà vườn, loài kiến này có khả năng khống chế rất hiệu quả nhiều loại sinh vật gây hại như côn trùng thuộc nhóm bọ xít, rầy mềm, rệp sáp, các loại sâu ăn lá, sâu đục thân cành và các loại sâu đục vỏ trái,…

Ở một số vùng trồng cây ăn trái lớn, nông dân đã có tập quán đem tổ kiến vàng về buộc trên cây trong vườn cam quýt, làm cầu cho kiến leo từ cây nọ sang cây kia. Vì khi có mặt kiến vàng sẽ không còn bóng dáng của kiến hôi, là loại kiến đen làm cam quýt sượng và mất nước.

Kiến vàng giúp tiêu diệt rầy chổng cánh, là loài côn trùng môi giới truyền bệnh greening – bệnh vàng lá gân xanh trên cây ăn quả có múi như cam, bưởi. Bệnh greening làm lá có hiện tượng vàng các mô, gân nổi xanh, trái nhỏ, vẹo, nhiều hạt lép, phát triển không bình thường.

Kiến vàng còn tiêu diệt được sâu vẽ bùa, khi nhà vườn sử dụng không đúng thuốc phòng trừ thì sâu vẽ bùa sẽ phát triển rất mạnh. Ong, ruồi ký sinh trên mình sâu vẽ bùa thường sinh sôi nảy nở mạnh mẽ nhưng nếu có kiến vàng, chúng sẽ áp đảo tiêu diệt sâu vẽ bùa. 

Đặc biệt, một loài dịch hại đáng sợ khác ở vườn cây ăn trái là nhện, nhất là nhện vàng, nhưng nhện vàng lại rất “kỵ” kiến vàng. Nhiều nhà vườn trồng cây có múi đã tiến hành nuôi kiến vàng trong vườn và nhận thấy lượng nhện đã giảm đi rõ rệt.

Tuy nhiên, kiến vàng không ăn được những loại sâu có lông, có gai và có tập tính tấn công con người khi động chạm đến môi trường sống của nó, vết cắn gây tổn thương nhẹ và cảm thấy đau buốt, vì khi cắn kiến vàng tiết ra dịch acid gọi là acid formic, không gây độc.

3/ Cách nuôi thả kiến vàng trong vườn cây ăn trái

Kiến Vàng là loại thiên địch tự nhiên tiêu diệt sâu hại giúp nông dân bảo vệ cây trồng cho vườn mình một cách hữu hiệu và không tốn kém. Để duy trì mật số kiến vàng nông dân nên biết cách nuôi, nhân thả và bảo vệ chúng.

Kiến vàng thích sinh sống trên các vườn cây ăn trái có múi, cây xoài, mận, ổi, đào,… và một số cây trồng khác như cây trâm bầu và nhiều cây thân gỗ khác.

Nên thu thập các ổ kiến lá còn xanh, có độ to trung bình từ 20 cm trở lên, cấu tạo bởi 2 lớp lá, vì thường các tổ này dễ có Kiến chúa hơn.

Kiến hôi diệt kiến vàng nên phải diệt kiến hôi trước khi thả kiến vàng. Kiến vàng mới và kiến vàng có sẵn trên cây cũng xung khắc nhau, chúng sát hại lẫn nhau và trong lúc “chiến đấu” chúng tiết ra chất acid formic làm cho cành cây bị rám vỏ sau đó khô đi và bị chết; nên phải diệt trước khi thả kiến mới. Nếu không diệt được hết kiến cũ thì phải thả kiến mới từ trên xuống để kiến mới xua đuổi kiến cũ xuống dưới gốc cây.

Để tránh kiến đánh diệt lẫn nhau, khi thu thập tổ kiến, nên thu thập các tổ cùng một cây và để vào cùng một túi để các tổ kiến này cùng một nhóm. Kiến chúa, kiến đực và kiến thợ đều có mật số cao nhất từ tháng 7 đến tháng 10, đây cũng là thời điểm thích hợp nhất để thu thập tổ kiến thả vào vườn mới. Thả ít nhất 2 tổ đặt vào các chảng ba, chảng tư của cây.

Vào mùa khô, mùa lạnh kiến thường bỏ đi vì thiếu thức ăn, do đó phải cho kiến vàng ăn thêm bằng cách treo ruột gà, vịt, đầu cá… lên cây. Nhưng không cho ăn thường xuyên, chỉ cho ăn vài ba tháng một lần vì cho ăn nhiều kiến sẽ làm biếng không di chuyển và săn mồi.

Để kiến có điều kiện phát triển và phân bố đều trong vườn, cần tạo điều kiện cho kiến di chuyển từ cây này sang cây khác để săn mồi và làm tổ (giăng dây hay gác cây từ cây này sang cây kia kiến sẽ di chuyển qua lại theo đường đó).

Kiến vàng sinh sống được trên tất cả các loại vườn: độc canh, xen canh và vườn tạp. Tuy nhiên, ở các vườn độc canh có trồng các cây khác như mận, xoài, cóc hay bình bát, quao, gòn trên bờ mương xung quanh vườn thì mật số kiến vàng nhiều hơn.

Kiến vàng rất mẫn cảm với thuốc trừ sâu, vì thế nên hạn chế tối đa sử dụng thuốc hóa học. Khi bắt buộc phải sử dụng nên dùng dầu khoáng hoặc các loại thuốc sinh học. Nếu sử dụng nên phun vào buổi chiều, khi kiến ít hoạt động và đã tập trung về tổ hoặc lúc sáng sớm. Tránh phun trực tiếp lên tổ. Để việc sử dụng kiến vàng có hiệu quả cần chú ý mật độ kiến phải đủ, phân bố đều trong vườn và ổn định quanh năm.